zondag 21 december 2014


















_
_





_



_

DE CRIMINELE ROL VAN NAARDEN ( 1760 - 1795)


Klik voor een vergroting               1
23

Deze weblog is een vervolg op ’’DE CRIMINELE ROL VAN NAARDEN’’
http://gooiland.50plusser.nl/?page=article&warticle_id=5823&DE-CRIMINELE-ROL-VAN-NAARDEN
De inleiding is gelijk. Toegevoegd zijn de tabellen van de veroordelingen:
Vó ó r 1795 was het gewest Holland verdeeld in baljuwschappen. Het Gooi was zo'n baljuwschap en in dit district oefende de baljuw vanuit het Muiderslot de hogere rechtsmacht of jurisdictie uit. Het Gooi was weer onderverdeeld in schoutsambten waar de plaatselijke schout de lagere rechtsmacht had. Ieder Goois dorp, uitgezonderd Bussum, had sedert de 15e eeuw een eigen schout. In Blaricum bijvoorbeeld, bekleedde de familie Duurkant van vader op zoon meer dan een eeuw lang deze functie. Het werk van de dorpsschouten bestond onder meer uit het vonnissen van burgerlijke en strafbare feiten die met een lage boete konden worden afgedaan.
Naarden had in principe twee schouten, namelijk een civiele of burgerlijke en een criminele schout. Maar vanwege het kleine inwonertal, werden beide functies vaak door é é n en dezelfde persoon vervuld. In de 18e eeuw had de baljuw de criminele schout aangesteld als zijn plaatsvervanger met de titel Stedehouder van Gooiland. In zijn functie als stedehouder kon hij ook de hogere jurisdictie in het Gooi uitoefenen. Dit hield in dat voor de
schepenbank van Naarden ook vonnissen konden worden geveld in gevallen als moord, brandstichting, roof, verkrachting enz. Dergelijke zware misdaden konden gepleegd zijn in Naarden, maar ook in de omliggende Gooise dorpen.
De verhoren werden opgetekend in het zogenaamde Examenboek, de strafeisen en vonnissen in de Criminele Rol. Aan ieder vonnis ging een strafeis vooraf, de eiser was de Schout en Stedehouder van Naarden. Het vonnis werd geveld door de schepenen en dat viel in het algemeen lichter uit dan de vaak zware eis.
________________________________________________
Criminele Rol van het rechtsgebied van Naarden, dat ook omvat­te de dorpen Huizen, Blaricum, Laren, Bussum, Hilversum en 's-Graveland.


OAN 3054 Naarden Criminele Rol verdeeld in fiches.

Gegevens uit artikel Criminaliteit en strafrechtpleging in het Gooi van 1760 tot 1795 staan tussen [rechte haakjes]


_________________________________________________

OAN 3054 fiche 26.11.1764 - 02.07.1768

[01.10.1763 Molestzaak gestraft met geseling]

1755

[11.06.1764 detentie, 06.07.1764 vonnis bigamie gepleegd door werkmeid van 30 jaar - verbanning]

17.11.1764; 03.10.1766 - 10.10.1766 - 07.11.1766

[30.03.1765 detentie, vonnis 29.03.1765 - blasphemie gepleegd door huis­vrouw.]

[24.09.1765 detentie, 30.05.1766 vonnis - geweld met mes gepleegd door soldaat. Veroordeeld bij verstek, 02.10.1767 gedetineerd op request van leger vrij op 30.11.1767 - ban blijft. ]

04.11.1766 verhoor van een soldaat Jan Schipper oud 19 jaar uit Hilversum. Van geloof Jansenist. ... Gaat over messentrek­kerij in Huizen

[25.11.1767 detentie, 25.11.1767 vonnis - geweld

[28.04.1768 detentie, 04.07.1768 vonnis wegens landloperij - veroordeelden zijn: Jongen 12 jaar medicijnverkoper, jongen 15 jaar medicijnverkoper, man 38 jaar boerenwerker, vrouw 36 jaar boerenwerker.]

02.07.1768 jegens 'Jan Mondeling' gedetineerde jegens Johanna Stockaarts medegedetineerde. (de naam is echt 'Jan Mondeling' en deze man komt ook voor in de volgende akten

_________________________________________________________________OAN 3054 fiche 02.05.1768 - 12.09.1770

02.05.1768 verhoor landlopers??

[04.07.1768 vonnis vier personen wegens landloperij, zie 28.04.1768.]

[01.02.1769 dagvaarding, 30.06.1769 detentie, 21.02.1770 vonnis wegens bedrog door man van 34 jaar.]

20.02.1769 - 10.03.1769 - 18.04.1769

18.04.1769 4 stuks rundvee. Willem Vlag en Lambert Brouwer - 4 stuks rundvee verbeurt verklaart en een boete van f 2000.- of op het schavot openlijk gegeeseld en verbannen te worden.

22.04.1769 Barendien Hetemich?? vroedvrouw van Naarden

14.05.1769 Drie personen aangehouden bij de Utrechtse Poort door de wacht. Ze waren in het bezit van enig hout. Hermanus Remkens.

05.05.1769 Hermanus Remkens, een fluweelweever woomde in de Bussummerstraat - is op Hemelsvaartdag 4.5.1769 's morgens om ca 10 uur bevonden vissende met TOP GARDEN op de muur van de Capitale Wal en den AenneemerJan Ram ontloopen.
(begraafboek gereformeerde kerk, begraven Hermanus Remkes 06.03.1795)
13.05.1769 vissen met TOP GARDENS en in de haven vissen met KRUIJS en WERPNETTEN­
30.06.1769 Detentie man 34 j bedrog (dagvaarding 01.02.1769)
18.08.1769 ; 03.01.1770; 04.02.1770 Lambertus ter Beest. Uitgebreide akten over deze man
[06.03.1770 Dagvaarding; 09.03.1770 detentie; 12.03.1770 vonnis i.v.m. mishande­ling door wever van 39 j]
[09.03.1770 is wegens mishandeling een 39-jarige Hilversumse wever te Naarden in detentie genomen. Op 10 maart pleegt hij zelfmoord. De Schout en Schepenen besluiten'Het lighaam in een nieuw houten kist per wagen te vervoeren naar het Galgeveld, buiten de Stad, om hem aldaar te begraven'.]
[04.04.1770 detentie; 12.09.1770 vonnis 'onder handtasting - sub poena confessi et convictie' - herbergier 50 j - sodomie]
04.06.1770 Soldaat Thomas Delva (ook wel Delvaat) ... in het gehucht Lage Bussum handgemeen geraakt met messentrekkende Huyse Broers op de Bussummer Kermis in de herberg van de wed. Jan van Soest (Marretje van Soest) - aan het danssen sijnde de voorn Thomas Delva hadde begeerd mede te danssen - Huizer boeren - Delva is gevlucht in de 'haanebalken' - dat de vrouw van Kees Perk, bewoonster van dat huys hem hadde afgeroepen en hem gesegd dat de boeren, die hem dus hadden mishandelt al weg waren en aan hem verder ook had gegeeven brandewijn om sijn wonden af te wasschen. Dat hij daarna is gegaan door het Dorp wandelen met sijn kinderen aan de hand en komende bij de Capelle aldaer andermael door het selve volk weerderom met messen is geattakeert en na weederom genoodsaekt sijnde geweest noodweer te doen en eijndelijk sig heeft gesauveert in de kelder van Hendrik de Kleermaker vindende doe sig weederom opnieuw gewont met een steek in de borst en nadat hij eenige tijd in gemelde kelder sig verborgen had gehouden heeft hij het dorp verlaaten en is na Naarden gegaan. 6 juni 1770
( zie http://bussumse-kermis-1770.blogspot.com)
[06.07.1770 dagvaarding; 10.07.1770 vonnis mishandeling] ( betreft mogelijk bovenstaande mishandeling)
04.06.1770
4 juni 1770 Mijne Heeren, 0

Ingevolge het bij ons gesolveerde hebben wij niet in .... Ued. te informe­ren van het volgende geval namelijk
Dat op 4 juni 1770 tussen de soldaat in questie, alhier genaamt Thomas Delva (van de compagnie Invalide) welke sig te deze tijd te Lage Bussum, een gehugt onder de juresdictie dezer Stad gelegen, bevond, en ses Huyser boeren eenig verschil is ontstaan, 't welk tot gevolg heeft gehad dat sij te samen handgemeen zijn geraakt, en de messen getrokken hebbende de voorn soldaat in sijn kleeder eenige snijden, als ook eenige ligte quatsuren in sijn hoofd soude gekregen hebben.
De Heer Commandant deser Stad heeft daarop op de gen. soldaat in arrest doen nemen, en na 't passeren van een verklaring, hier nevens gevoegd, contieerde het gepasseerde, ontslagen en vervolgens aan den Heer Cornelis Haack Stedehouder van den Heer Baliuw en Gijsbert de ..... overgegeven om tegen de gem. Huyser boeren te procederen.
Den gem. Heer Stedehouder heeft, soo wij geinformeerd zijn, daarop deze zaak met gem. Huyser boeren voor een seecker somme van penningen afgemaakt, en heeft desniettegenstaande aan den Heer Commandant bij missive te kennen gegeven, dat hij sig dese Zaak als behorende tot de regtbu.t.. (rechtsge­bied?) en Bevoto Crimineels in sig hebben, sig niet konde aantrekken maar ..... onverlaat aan Heer Burgem. en Schepenen dezer Stad.
De Heer Commandant heeft sig daarop aan ons geadresseert, en niet alles de verklaring van de voorn. soldaat Thomas Delva maar ook de missive van de Heer Stedehouder copielijk doen overgen., met en beneffens de missive copielijk hier nevens gaande.
Wij hebben hierop alle de ..... die wij maar enigsints hebben kunnen ontdekken, dat van het voorn. geval eenige kennis hadden, voor ons doen compareren, en sijn door de selve geinformeerd, dat de gem. boeren op de voorn. Bussummer Kermis in de herberg van de wed. Jan van Soest aan het danssen sijnde de voorn. Thomas Delva hadde begeerd meede te danssen; dat hij sulks niet hebbende willen toestaan, en hij egter bij sijn voornemen en begeert pesisteerende daer over quastie is gereesen, welke tot gevolg heeft gehad, dat de soldaat een klap soude gekreegen hebben, en dat dan op soo wel de soldaat als de boeren hunne messen hebben uijtgehaald en eijdelijk de voorn. soldaat de deur van de herberg hebben uijtgedreeven; dat na het voorn. geval de voorn. ses Huyser boeren zig in twee partijen hebben gesepareerd, en drie aan drie zijn gaan eeten ten huijse van differente persoonen te Bussum. Dat de eene partij uijt het huijs daer sij sig om te eeten bevonden, een van hun drieen heeft afgesonden om twee vlessen wijn uijt de herberg te haalen. Dat de voorn. soldaat Thomas Delva die persoon ontmoet is, en na het schijnt denkend nu beter courage te hebben, om sig te revengeeren tegen een als ligter ses, die persoon heeft geattaqueerd in soo verre dat hij hem onder de voet gekreegen heeft; dog op het geroep door deselve gemaakt de twee andere boeren, als geschiedende de attaque, nabij het huijs daer sij sig bevonden toeschietende hebben deselve hunne makker ontset.
Dat daar aldus bij ons bevonden sijnde, hebben wij dese saak als behoorende tot onse coquistie, ingevolge de ordre costuum alhier bij ons en onse voorvaderen ge-obseveerd, na dat wij de Huyser boeren voor ons hadden doen compareren afgedaan, en deselve boeren met een geldboete gemaleteerd en dan voorn. door onse secretaris en de Heer Commandant deser Stad kennisse doen geeven, niets anders verwagtende als dat dan daer meede dese saak ge-eijndigt soude sijn.
Dog tot onse groote verwondering (bij aldien wij wel geinformeerd zijn, heeft welgen. Commandant goedgevonden sig van voorn. geval kennisse te geven en sijn Hoogheijd, is klagte gedaen, dat dese Zaak , nu volgens het voorn. van de soldaat voorkomt swaer te zijn, hoewel sig in effecte niet anders is als hierboven gemeld staat. Soo ligtelijk was afgedaan, welke klagten schijnen gesteld te zijn in handen van de Ed. Mog. Heren van den Hoove; immers wij hebben op den 12 september 1770 van de Hoog Mog. ontfan­gen eene missive lopende hier nevensgevoegd waer wij in antwoord hebben geres... leerd (?) als bij copie meede hier nevens is blijkende.
En hoewel wij verwagt hadden dat deze Zaak hier meede afgedaan soude sijn, soo hebben wij in tegendeel intfangen een tweede missieve en Welge. Hoog Mog. gedateert 28 september 1770, waervan insgelijks copie hier nevens, bij welke ons geordeneert werd voldoend bewijs, dat wij bevoegde souden zijn sodanige saeken als het voorgevallene met de voorn. soldaat en Huyser boeren op den 4 juni 1770 de plan en sonder figuur van vonnis af te doen.
--------------------------------------------------------------
20.06.1770
20 juni 1770
Informatie gedaen op ordre van den Colonel en commandant deses Stad Coen. van Gheel van Spanbroek ten overstaan van de ondergetek. officieren van de Compagnie Invalides alhier in Ganisoen aen den persoon van Thomas Delva soldaat onder de gemelde Compagnie, tans arrestant in de Hoofdwagt.
Segt op maandag den 4 deeser geweest te sijn tot Bussum in het huys van Marretje van Soest, dat aldaer waaren geweest verscheijdene Huyser boeren, hem alle onbekent. Dat eene der gemelde boeren hem arrestant had afgenoomen sijn kan met bier zonder daer ... van hem permissie bekoomen te hebben. Dat hij arrestant daerop aen gemelde boer had gesegt Drink maer op mijn Rekening, waerop de andere hadde gesegt voor rekening, of voor geen rekening, neem maer weg, dag dat den boer die hem zijn kan had weggenoomen, hem deselve na daer uijt gedronken te hebben, had weeder gegeven. Dat daerop alles weederom in rust was geraekt, dog dat een niet daerna sonder dat daer eenige woorden waren voorgevallen hij arrestant een slag van agteren heeft ontfangen, soo hij meent van een der voorschreeve Huyser boeren, en wel van eene die geteekent is met een rode vlak in het aenge­sigt. Dat daerop omsiende sag dat verscheijden van gemelde boeren het bloote mes in haer hande hadden waer meede sij ook op dat ogenblik hem attakeerden en alsoo hij sijn seijdgeweer net bij hem had, dat hij genood­saakt was geweest een mesje dat in sijn sak had tot sijn defensie te gebruijken, met oogmerk om een passagie te maaken, om te kunnen ontvlugten. Dat hij ook daer in soo verre had geresserert(?), dat de vlugt had kunnen neemen in een huys daer neevens, booven in de haanebalen. Dat hij daer bevond rechts in sijn aengesigt gekwets te sijn.
Dat de vrouw van Kees Perk, bewoonster van dat huys hem hadde afgeroepen en hem gesegt dat de boeren die hem hadden mishandelt al weg waren en aen hem verder ook had gegeeven brandewijn om sijn wonden af te waschen. Dat hij daerna is gegaan door het Dorp wandelen met sijn kinderen aen de hand en komende bij de Cappel aldaer andermael door het selve volk weederom met messen is geattakeert en na weederom genoodsaekt sijnde geweest noodweer te doen eijndelijk sig heeft gesauveert in de kelder van Hendrik de Kleermaak­er vindende daer sig weederom opnieuw gewont met een steek in de borst en nadat hij eenige tijd in gemelde kelder sig verborgenm had gehouden, heeft hij het dorp verlaten en is na Naarden gegaan.
Eijndigende hij arrestant hier meede sijn verhael en het selve hem van woort tot woort sijnde voorgeleesen, verklaarde hij sulks alles de suyvere waerheijd te sijn resteerende des gerequereerd het selve met soleminele Eede te bevestigen
Aldus gedaen binnen Naerden, den 6 juni 1770
(was geteekent Joh. de Haen, P. Bakker
---------------------------------------------------------------------------
23.06.1770
23 juni 1770
Aen den Agtb. geregte des Stad Naarden, dient tot informatie.
Dat ondergeschreven Corn. Brouwer Mr. Chirurgijn te Naarden op den 4 juni s'avonds te Neegen uren heb verbonden den persoon van Thomas Delva soldaat in de Compagnie Invalide garnisoen houdende te Naarden. Met vier ligten wonden, als een [op] voorz voorhooft, en over de neus, een op[ seij van de linkerborst, en een aan een vinger, sijnde alle dese wonden gesneden even door de huijt, dus in 't minst niet gevaarlijk.
actum Naarden den 23 juni 1770 Corn. Brouwer Mr. Chirurgijn
--------------------------------------------------------------------------
25.06.1770
25 juni 1770
Marretje Soest verklaard dat ten hare huyse tussen Tomas Delva en eenige Huyser boeren questie is ontstaan. Dat sij der gem. Tomas Delva heeft geraden om stil te sijn wijl sij hem sijde dat hij tegen de gemeld boer niet ...... houden. Dat hij egter voortgaande met spreken, hij Tomas Delva daarop een klap van een der Huyser boeren heeft gekreegen. Dat hoij Tomas Delva daarop sijn mes heeft getrokken en dat gemelde boer ook daarop sijn mes getrokken hebben en saam de deur sijn uytgeraakt.
Tijmen Schalk heeft gesien dat hij te bovengem,elde tijde de gem. Huyser boeren met messen na de voorn Thomas Delva gesneeden hebben.
--------------------------------------------------------------------
26.06.1770
Vergadering 26 juni 1770
Cornelis Jacob Ruyter gecompareerd sijnde, verklaard niet over het selve geval quistie te hebben .....
verklaarde dat eenige Huyser boeren sijn vleswijn genomen en daar uyt gedronken hebben en .... dan zijn wel 3 vlessen wijn gegr... hebben en verder .....
Claas Jan Majoor verklarende dat een van de Huyser boeren hem Thomas Delva een klap heeft gegeven en vervolgens alle te zamen op hem aangevallen sijn.
Hendrik Vut alhier woonagtig verklaard van Ep Lambert gehoord te hebben dat sijn soon Lambert een van de personen is geweest die bij 't gen. geval is geweest, en dat deselven Ep Lambert van sijn soon geld en schulden betaalt heeft.
---------------------------------------------------------------------
28.06.1770 Belediging van Majoor Jacobus Adrianus Thierens door de beschon­ken Jan Ligtenberg
12.09.1770 Zes Huizer boeren ... tegen zeekere invalide Delva of Delvaat (vervolg op de mishandeling van Delva)
(begraafboek ge­reformeerde kerk, begraven personen met de naam Delva: Heijntje 03.11.1811, kind van Thomas 12.05.1764, kind van Thomas 22.01.22)
_________________________________________________________________
ORA 3054 fiche 12.09.1770 - 27.09.1782
18.09.1770 Zes Huizer boeren (Dela mishandeling)
[26.10.1770 dagvaarding, 12.11.1770 detentie, 20.11.1770 vonnis wegens diefstal door soldaat van 19 jaar.]
04.06.1771 Mishandeling Delva op de Bussummer Kermis van 4 juni 1770